اثر سطوح کود دامی و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه، عملکرد برگ و ایندیگو وسمه

مقدمه وسمه (Indigofera tinctoria L.) گیاهی فراموش‌شده و دارویی از خانواده بقولات است. این گیاه یکساله، دوساله و چندساله است، ولی اغلب به صورت یکساله کاشته می‌شود (6). ایندیگو که در صنعت برای رنگزائی استفاده می‌شود، از برگ‌های وسمه استخراج می‌گردد. این ماده رنگ آبی دارد. وقتی دو گروه ایندوکسیل به طور خود به خود در شرایط حضور اکسیژن هستند، یک مولکول ایندیگو تشکیل می-گردد (14). مواد و روش‌ها این آزمایش با هدف بررسی اثر سطوح کود دامی و تراکم بوته بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه فراموش‌شده و صنعتی وسمه به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی و با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در دو سال زراعی 93-1392 و 94-1393 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل پنج سطح کود دامی از نوع کود گاوی پوسیده (صفر، 10، 20، 30 و 40 تن در هکتار) و چهار تراکم بوته (10، 20، 30 و 40 بوته در متر مربع) بود. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، قطر تاج‌پوشش، اجزای عملکرد (شامل تعداد شاخه جانبی در بوته، تعداد نیام در بوته، تعداد بذر در بوته و وزن بذر در بوته)، عملکرد برگ، عملکرد نیام، عملکرد ساقه، عملکرد بیولوژیکی و محتوی و عملکرد ایندیگو وسمه بودند. یافته‌ها نتایج نشان داد که اثر سطوح کود دامی و تراکم بر ارتفاع بوته، قطر تاج‌پوشش، تعداد شاخه جانبی در بوته، تعداد نیام در بوته، تعداد بذر در بوته، وزن بذر در بوته، عملکرد برگ، عملکرد ساقه، عملکرد نیام، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد ایندیگو وسمه معنی‌دار (01/0≥p) بود. بالاترین قطر تاج‌پوشش مربوط به کاربرد 30 تن کود دامی (3/88 سانتی‌متر) بود و کمترین میزان برای شاهد (6/16 سانتی‌متر) به دست آمد. بالاترین قطر تاج‌پوشش وسمه برای تراکم 30 بوته در متر مربع با 56 سانتی‌متر مشاهده شد. بیشترین عملکرد برگ در شرایط مصرف 30 تن کود دامی در هکتار با 69/250 گرم بر متر مربع بدست آمد. بالاترین عملکرد برگ مربوط به تراکم 30 بوته در متر مربع با 37/224 گرم بر متر مربع بود. بالاترین عملکرد ایندیگو برای مصرف 30 تن در هکتار (01/2 گرم بر متر مربع) حاصل گردید. با افزایش تراکم بوته از 10 به 30 بوته در متر مربع، عملکرد ایندیگو 16 درصد افزایش یافت. نتیجه‌گیری افزایش مصرف کود دامی از صفر تا 30 تن در هکتار عملکرد کمی و کیفی وسمه افزایش یافت. با افزایش تراکم بوته از 10 به 30 بوته در متر مربع، رشد، اجزای عملکرد و عملکرد برگ، ساقه، نیام و ایندیگو وسمه به طور معنی‌داری افزایش یافت.